Dr. Sacad Sheekh Cismaan Nuur Oo Sheegay Inay Siyaasadii Arrimaha
Dibada Ee Somaliland Jaho-wareertay
Dr.Sacad Xisbigii Udub waxay ku dhawaaqeen inaanu doorashada ka
qaybqgalayn, taaso.... ..........
Hargeysa (TNN) - Wakiilkii xukuumadii hore ee Daahir Rayaale u
qaabilsanaa dalka Maraykanka Dr. Sacad Sheekh Cismaan Nuur, ayaa si
ba’an uga dayriyay siyaasadda dibadda ee xukumad da Madaxweyne
Siilaanyo, waxaanu tilmaamay inaanay dib u dhac mooyee horu-socod
lahayn.
Dr. Sacad, oo waraysi gaar ah oo uu magaalada Hargeysa kula yeeshay
Wargeyska Geeska Af rika waxa kale oo uu ka hadlay burburka soo
waajahay xisbigii UDUB iyo meelaha uu u tirinayo inay ka qayb
qaateen burburintiisa. Waraysigaas uu Geeska Afrika la yeeshay Dr.
Sacad, wux uu u dhacay sidan:
Dr.Sacad Xisbigii Udub waxay ku dhawaaqeen inaanu doorashada ka
qaybqgalayn, taaso ka dhigan inuu sidaas kaga baxaayo saaxada
siyaasada, haddaba xisbigii yaa burburkiisa ka musu ul ah, dalkuse
maxuu ku waaya’yaa?
"Aad iyo aad ayaan idiinka mahadcelinayaa waraysigan aad iga
qabanaysaan, maanta jariira diinuna runta marka la eego ee aan been
la sheegayn jaraa’idka dalka ka soo baxa, jariirada qudhaata ee nin
wax garanayaa oo jaraa’id macno leh soo bartay inuu akhriyo waata
ugu ho raysa runtii. Taasna aad iyo aad ayaan idiinku bogaadinayaa
dalkuna waa uu u baahan yahay jariirad caynkaas ah oo masuuliyad
qaadi karta, oo fikrada ay cabirayso ee ay dadka u jeedina ysaa ay
tahay fikrad xaqiiiqo ku salaysan.
Tan aad I waydiisay ee xisbiga Udub waa nasiib daro weyn oo dhacday,
waana nasiibdaro aad odhan karto dadka reer Somaliland bahweyntii
xisbiga lahayd Boorama ka bilaw oo Badhan gaadh, Berbera ka bilaw oo
Buuhoodle gaadh, bahweynrtii intaas fadhiday ee aan reer qudha ahayn
ee reeraha dalka degan oo dhan ahayd tacsi ayaan ka gaadhsiinayaa,
aniguna naftayda ayaan tacsi ka siinayaa runtii.
Waayo bixitaanka xisbigaas Udub oo runtii Udub dhab ah ahaa, oo
dalka iyo dadkaba soo dhis ay, dimuqraadiyadeena masuuliyadeeda
qaaday, ka dhigay hubka maleeshiyaadkii dagaalamay iyada oo dunida
meelo badan ay cidi kari wayday. Ninkii xisbiga sameeyay ee
aas’aaskiisa laha a alle haw naxariistee madaxweyne Maxamed Xaaji
Ibraahin Cigaal, arima uu ku kacay isaga oo isticmaalaya xisbigaas u
ahaa aas’aasahiisa waa arimaha Somaliland dimuqraadiyadeeda,
daganaanteeda iyo badbaadadeeda maanta meel dhigay,,
"Hubka dhig, Dawlad dhis, Dastuur iyo Asxaab samayn oo dadbadan ay
ka soo horjeedeen oo qaarkood maanta masuuliyada Somaliland hayaan.
Markaas xisbigaasu inuu maanta sidaas ku baxo waa arin naxdin leh,
oo tacsi ka mudan dalka iyo dadka iyo aniga oo naftayda ka tacsiya
ynaaya.
Sababaha keenay waa dhawr, ta ugu weyn ee ugu horaysa waa hoggaan
xumo, hoggaan xu maa xisbigaas maanta dishay, masuuliyadeedana waxa
qaadaya ragii loo dhiibay masuuliyada ee la yidhi hoggaamiya ee loo
doortay, mudane Daahir Riyaale Kaahin ayaa ugu baw dheer , Axmed
Yuusuf Yaasin kama madhna, iyaga ayaa hoggaanka hayay iyagii ayaa is
qabsaday, dabadeedna dagaalkii ka dhaxeeyay iyo lagdankii ayaa
xisbigiina ku baaba’ay, dadkii xisbiga ku jirayna ay ku kala kaceen
oo ay garabyo ku noqdeen.
Markay wax dhacaan waxa la yidhaahdaa waar waxani maxay ku dhaceen,
haddaad taariikh da xisbiga eegto waxaad arkaysaa maraaxil ka
bilaabmaysa ilaa intii uu Daahir Riyaale Kaahin madaxweynaha noqday,
ee uu noqday gudoomiyhii xisbigu, xisbiguna xisbi ahaan muu
shaqaynayn ee xisbiga waxa dul martay oo qabsatay fulinta, arintaas
oo ah in madaxweynaha oo ahaa guddoomiyaha xisbiguna uu iska
ilaalinaayay in uu xisbiga burucyadiisu ay dhismaan oo lagaga dhex
tooso, markaas qoortuu kaga istaagay, ma jirto si kale oo loo
macnayn karaa, taasi waa mid oo gaf bay ahayd markaad taariikhiyan
eego.
Talabaad waxay ahayd 2009-kii shirweynii xisbiga ee lagu dooranayay
hoggaanka, laba qalad oo waawayn ayaa ka dhacay oo aad maanta
arkayso inay aas’aas u ahaayeen burburka maanta mid waxay ahayd in
la yidhi labadii nin ee markaas taagnaa ee midna madaxweynaa ahaa
midna ku xigeenka oo qudha tartanka loo ogal yahay, indho li’i dhago
li’i ayay taasu ahayd, ta labaad labadooda ayaa ilaa 2014-ka
haysanaaya labadaas mansab, taariikhada may dhacin taas oo kale,
gartay iyagu ha carareen oo halaga reebo ciddii la tartami lahayd,
waa macquul. Laakiin hadana ilaa 2014-ka ha ahaysteen waalibay ahayd.
Hoggaankii maalintaa joogay labadaasun-maahee intii ku xeernayd ee
wasiirada ahayd midna taariikhdu ku saamaxi mayso in aanay is
hortaagin oo aanay odhan waa qalad, dimuqraadiyad kuma jirto, wanaag
kuma jiro, xisbiguna waa inagaga burburayaa ee sacabka ayuunbaa loo
tumay.
Iyada oo taasi ay dhacday ayaa la yidhi waxaan galaynaa doorashadii
2010-ka, dee xisbi tartan galaba ma ahayn, oo fulin uu madaxweyne
hortaagan yahay oo waxba gacmaha ku hayn, xisbigana markii hore soo
dishay, xisbi markaasba magac ahaa oo loo diiday inuu xisbi ahaan u
tartamo ayuu ahaa, dad badan waxay qabaan in aanu runtii xisbigu
tartanba galin oo markaas ninkii fulinta haystay tartanka uu galay,
lakiin xisbi tartamaaya kumuu galin, waxaanay ahayd is dhiib, sidaas
ayaana xisbigii lagaga guulaystay, oo ma dhacin taariikhada Afrika
ee dhaw sidan oo kale.
Lakiin mid uun baan kuu sheegayaa xisbigan fikrad qurux badan ayuu
ahaa, fikradiina wali halkeedii way joogtaa, dunida fikrada ugu
xooga weyn ee aadame la macaamilaa waa fikrad wakhtigeeda timi
cidina ma celin karto oo aan alle ahayn, Udub fikrad bay ahayd
wakhtigeedii timi, mid wanaagsana way ahayd, laakiin
dhibaatooyinkaas aan kuu sheegay ayaa xisbi ahaan halkuu joogo
maanta gaadhsiiyay, fikrad ahaan xisbigu muu dhiman dalka iyo
dadkaba qalbigood iyo naftoodaba waa uu ku jiraa, haddii isaga la
soo celin kari waayo magaciisana mid u dhigma ayaa samaysmi doona
insha allaah oo isaga oo fikaradii bahweynta wata insha allaahu soo
baxi doona.
Intaas haddaynu ku dhaafno Udub, wakhtigii isugu keen danbaysay waxa
aad aad uga dayrinaysay hanaanka ay u socoto siyaasadeenii arimaha
dibada, wakhti kadib wax aad isbadal u aragtaa ma jiraan?
Arintaasu sidaas aan maalintaas ku idhi inay ka sii darto mooyaane
kamay soo rayn, siyaasdeena dibada runtii hadaad maanta eegto waa
mid aan aas’aas la yaqaano oo farta la saaro ku taagnayn. Siyaasad
dibaded dunida oo dhan markaad eegto dawlada siyaasadeeda dibada
waxa sameeya dad yar oo unugteeda leh, kuwaas oo madaxweyne uu u
yahay durbaanka ninka u haya, dabadeedna wasiirada inta ugu
muhiimsan ee sharafta dalka huwan sida wasaaradaha arimaha dibada,
Gaashandhiga, Gudaha, Maaliyada iyo war-faafinta, wasaaradahaasu waa
wasaaradaha biliga umadda sida kuwaas iyo dadka uu kala tashado
madaxweyne arimaha badbaadada dalka oo ay la socdaan sirdoonku,
intaas ayaa sameeya siyaasad dibadeed oo qiimo leh oo dal lagu wadi
karo, anigu intaas oo wada socota oo siyaasad dibadeed dhigi karta
dawladan kuma arko, markaas dhibaatada maanta inaga haysataa taas
aan kuu sheegay weeye, isbadalna ilaa maalintaas isugu keen
danbaysay ma jirin,inay ka sii darto mooyaane kama soo rayn.
Waxa jira madaxweyne Somaliya dhawaan loo doortay, waxa la tibaaxaa
in uu erayo diblamaasiyadeed ku hadlo marka uu arimaha Somaliland ka
hadlaayo, ereyadaas maxaynu ku tilmaami karnaa, mase la odhan karaa
waa uu ka duwan yahay madaxdii hore ee Somaliya ka talin jirtay?
Run iyo been waxay tahay mooyaane waxa la yidhi “ Jiirku marka uu ku
qaniino ayuu ku afuufaa ”, qaniinyo afuufidi ka danbayso weeye,
aanigu ma aqaano ninkan la doortay, laakiin dadka la yidhi way
yaqaanan waxay taariikhdiisa ku sheegeen inuu yahay nin aan ogalayn
Somaliland madaxbanaan, intii uu imika hadlaayayna inta igaga soo
duul duushay arimo diblamaasiyadeed oo haddana aad arkayso in ay
huwan yahiin maro khafiif ah oo aan jiidhkay saarantahay
qarinayn,taas aan qorsoonayan ayuu meesha soo dhigay.
Waxa uu ku hadlay midnimadii waanu sii wadaynaa, waxaan ugu
jawaabaynaa, oo aan anigu jeclaa in wasaaradaheenan aan kuu sheegay
ee dawladu inay ay ugu jawaabaan, waayo aamus ma jiro marakay
timaado jiritaanka iyo gooni isku taaga Somaliland, aamusnaantanu
waa raali lahaansho, oo dumarkaba waa lagu maheriyaa, in loo jawaabo
ayay ahayd oo la yidhaahdo waxaad yeelaysaa midnimadaas aad
sheegaysaa beri horay dhamaatay, ma mid aanan ogayn ayaad ka
hadlaysaa mise mid aad adigu jeebka ku haysato, waayo marka horeba
hadalkiisu waa uu qaldan yahay marka uu leeyahay midnimadiii ka
hadhi mayno, waxa weeye ma aqoonsanin jiritaanka Somaliland, sidaas
in loogu jawaabo weeyaan aamuskuna waa nin raali ka ahuun, aniga oo
kale waan ka digagaxanayaa midkaas, waayo dunidii kale oo dhan ayaa
arkaysa aamuska Somaliland, aqbalaadna waa loo qaadan doonaana.
Waxa jira Filim lagu aflagaadeeyay diinta islaamka iyo nabi Muxamed
(NNKH),kaas oo rabshado lagaga soo horjeedo talaabadaas iyo dalka
Maraykanka oo Filimka lagu sameeyay ay ka dhac een inta badan dunida
muslimka, rabshadahaas sideed u aragtaa?
Filimkaasu runtii waa mid dhibaato keenay, filim ay sameeyeen dad
dano kala jaad ah leh, ama arimahaas kala jaadka ah ay iyaga ku
kalifeen inay sameeyeen, dhinac waxa weeye dad islaamka neceb iyo
muslimiinta, niman waxa la sheegayay isugu jiray Maraykan iyo
Masaari kiristaan ah oo waligoodba ka soo horjeeday dawlada masar,
oo lahaa hadaanu kiristaan nahay xuquuqdaydii waa nalaga qaaday,
Islaamka magaciisii ayaa xaqayagii nalagu duudsiiyay.
Sidaad ogtahay sawiro aflaam iyo wax ka horeeyayba Yurub waa lagu
sameeyay, laakiin waa dad iyagu doonaya inay qalbigooda ku
shaafiyaan oo ay ku aar goostaan, oo u arka Islaamku inuu
qaldanyahay dawladaha muslimkuna ay qaldanyahiin, qaarbaa ku jira
Maraykan ah oo Kirsitaan ah, samayntiisu waa qalad, dadkan ka
dhiidhiyay ee muslimka ahna xaqbay u leeyahiin inay ka dhiidhiyaan,
laakiin dhiidhigu xadbuu leeyahay, joojiya hadii maxkamado la saari
karaayo saara, laakiin maaha dhiidhi dad aan iyagu waxba gaysan
naftooda lagu qaado, looma baahana taas, sababta oo ah adigiibay
kugu soo celinaysaa.
Allena isagaa aayadkiisa quraanka ah ku sheegay aayadan “ Anagaa
quraanka soo dajinay anigaana ka xifdiyaaya, ilaa qiyaamaha” in la
ilaawo aayadaas quraanka ah maaha, alle ayaa leh diinta isagaana soo
dajiyay oo ku balan qaaday inuu ilaalinaayo, taas macnaheedu maaha
in aynu ka seexano inagu, laakiin cid aan waxba gaysan inaan aano ku
dilno waa fool xumo.
Ugu danbayntii maxaad talo iyo tusaale u soo jeedin lahayd xukuumada
iyo shacbi weynaha Somaliland, markaynu ka hadlayno qaranimada
Somaliland?
Somaliland waa xaqiiqo asaliya oo alle halkan dhigay, isaguun baana
badali kara jiritaankeeda, horuna u marin kara dibna u dhigi kara,
laakiin alle ayaa halkan dhigay, alle ayaana dadkeena siiyay dagaal
iyo xassuuq dabadeed, shuhadadii ku dhimatay arwaaxdoodu, hadduu
dadka qaarkii ilawsanyahiin daruurta agteeda ayay maalin walba ka
soo eegayaan, saraakiishii, dhalinayradii, dadkii caadiga ahaa ee ay
diyaaraduhu rasaasta la dhacayeen, iskamay tagin ee iyagaa leh
jamuuriyadan, iyaga ayaa doonayay dadkii ay dhaleen inay halkii ka
sii wadaan.
Maamuladii hore iyo kan maanta joogaba dadkaa u dhiibtay oo amaano
weeye, gooni isku taaga in la ilaaliyo waajib weeye, maanta
Somaliland madaxweyne jooga iyo mid ka danbeeyaaba waajib wadniya
weeye oo dhiigii shuhadada iyo taariikhduba ay ku xukumeen.
Maanta xukumada meesha joogtaa ma muujin da’daal caynkaas ah, dadku
waxa uu kaa qaadnayaa fikrad, waxaan la yaabsanahay oo aan aad uga
xumahay eraygii la odhan jiray aqoonsi iyo ictiraaf xataa dadweynii
ayaa aamusay waayo, xaguu qabtay, ictiraaf doonkeenii ille xaqa inoo
siiyay ee la’aantii aynaan ku gaadhayn dawlad dhamaystiran, ma waxay
noqotay Somaliya ayaa ay dawlad Ingiriis iyo dawlado reergalbeed iyo
kuwo Afrikaan ah, oo uu Ingiriis dhex ordaayo isaga oo waligiiba ka
soo horjeeday madaxbanaanida Somaliland, imikana doonaya inuu
sameeyo dawlad fadaraal ah, oo doonay inay Hargayasa gobal noqoto,
waxa looga aamusan yahay ee maamulka maanta meesha taagan uu
rayigiisa u cadayn la’yahay ayaan la yaabsanahay, hadii aan taasi
dag dag u dhacin, oo aanay ku soo noqon tubtii saxa ahayd ee lagu
badbaadinayay dalka, ceeb weyn ayaa dhaci doonta, alle taas haynaga
hayee.
Waxaan ku boorin lahaa dadweynahana waar yaan been laydiin sheegin
jamhuuriyad dhanbaad afar maalmood ku dhiibteen, oo duniduba ay
inugula yaabtay, ba’bay ahayd in aynu afar maalmood ku dhiibnay
jamhuuriyad dhan oo duniduna aqoonsatay, yeelko’ee alle maanta waxa
uu ina waafajiyay inana la soo noqono, waar hadana dayacaadeeda alle
iyo taariikhda midna raali inagaga noqon maayaan.
Dadweynoow waxaan maanta idiiku yeedhayaa waar dib u soo celiya
hadalkaad sheegana jirteen ee aqoonsi iyo ictiraaf, waar
badbaadadiina iyo tadalkuba way ku jirtaa, ogaadana Somaliya maanta
waxba idiinkama soo socdaan, nin Somaliya ku dhashayna ma ogala
Somaliland madaxbanaan, hodaad ku noqtaan oo imika sidii geel kariib
ah oo nirgahiisii lagu haysto Buuleburde aad dib u carartaan oo
istaanada aad sii jiidhaan, sidiiniibaydun soo noqon idinka oo
baa’bay, marlabaadna taariikhu fursad idin siinmayso.
Source: Geeska
|