|
Adduunka ama Kownka
Quraanku waa qawlkii Illaahay oo Alle ku soo dejiyey Nebi geenna nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa ha ahaatee, quraa nku wuxu koobsanayaa dhamaan caqiidada iyo iimaanka iyo qaanuunka iyo xeerka Alle u dejiyey insaanka,ee axkaam i yo sharci leh,sidoo kale nidaamka macaamilada iyo xidhiidh ka ee loo wada dhaqmayo,waxa Quraanka Alle inoogu shee gay wacdi iyo waciidba,oo digis iyo bushaaroba leh,waxa ka le oo Quraanku inoo sheegay qisas ah dhacdooyin dhab ah o o cibro iyo wax ku qaadasho leh,iyadoo uu Quraanku inooga warramay Qowmamkii innaga horreeyey iyo siday u noolaa yeen iyo halaagyadii ku dhacay iyo sababtay ku kasbadeen halaaggaas,Quraanku wuxu inoo sheegay Aayaad kowniya ka hadlaya kownkan iyo abuurkiisa iyo sida ay u tahay wax lagu fekero oo awoodda Alle lagu xusuusto mar kasta. Quraanku waa qawlkii Alle oo qof aan daahir ahayn looma oggola inuu taabto: إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ فِي كِتَابٍ مَّكْنُونٍ لَّا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ تَنزِيلٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِينَ ( (الواقعة) Aayadda:waa Quraan kariim ah oo ku xafidan kitaab oo aanu taaban karin mid aan daahir ahayni,waxa uu ka soo degey xagga rabbiga caalamiinta. Sidoo kale Quraanka waxba lagama sarraysiin karo,waayo waa qawlkii Alle,waxana Quraanku ka kooban yahay: 114 Suuradood,iyo 6236 Aayadood waana 30 jis. Quraanka waxad ka helaysaa hanuun iyo inaad kala soo ba xdo dariiqa iyo wejiga saxa ah ee nolosha oo wuxu ku siina yaa bushaarooyinka ah abaalgudkaaga haddaad wanaag samayso: إِنَّ هَـذَا الْقُرْآنَ يِهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبِيراً )الإسراء Aayadda:Quraankani wuxu kugu hanuuninayaa sida iyo dar iiqa saxa ah,waxanu u bushaareynayaa Muuminiinta samee y a camalka wanaagsan oo ugu bushaareynayaa inay leeyihiin oo helayaan Ajar weyn(Abaalgud fiican). Ujeeddooyinka Alle Quraanka u soo dejiyey waxa ka mid ah si uu ugu kala caddeeyo dadka waxay isku khilaafsan yihiin oo ugu hanuuniyo waddada iyo jidka toosan: "وَمَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ إِلاَّ لِتُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُواْ فِيهِ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ " )النحل) Aayadda:kuuguma aannu soo dejin Kitaabka(Quraanka)wax kale inaad u caddayso mooyaane waxa ay isku khilaafeen w axana ugu sugan hanuun iyo raxmad qowmka Alle iyo Ne bigiisa rumeeyey ee Muuminiinta ah. Quraanku waxu ka sugnaaday xagga Eebbe,waa manhaj dh amaystiran oo koobsaday dhamaan qaybaha kala gedisan ee nolosha iyo baahideeda oo dhan,waxa qof walba la siiyey oo Alle siiyey xorriyad buuxda,Quraankaas inuu u hoggaan samo wuxu dhigayo iyo inuu diido oo doorto inuu hawadiisa raaco,taas oo ku dhamaanaysaa abaalmarin hadba qofku doorashadiisa siduu ku saleeyey,inuu Quraanka raacay iyo in kale!: َوأَنْ أَتْلُوَ الْقُرْآنَ فَمَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَقُلْ إِنَّمَا أَنَا مِنَ الْمُنذِرِينَ) النمل Aayadda:(Adigu Nebi Allow) u akhri Quraanka kii hadoobaa naftiisuu hadeeyey oo hanuuniyey,kii baadiyoobana(isagay jirtaa)waxad tidhaahdaa anigu waxan ahay dige(mid digaya bes). Quraanku wuxu ku soo degey afka carabiga oo Alle u door tay: "كِتَابٌ فُصِّلَتْ آيَاتُهُ قُرْآناً عَرَبِيّاً لِّقَوْمٍ يَعْلَمُونَ"(صِّلَتْ) Aayadda:Kitaab weeye Aayadihiisu cadcad yihiin oo fasilan yihiin oo ah carabi,oo sidaas u ah Qowmka garanaya. Kitaabka quraanka wax kasta waa lagu sheegay oo dadka loogu fasiray: ولقد صرّفنا للنّاس في هذا القرءان من كلّ مثل فأبي أكثر النّاس إلا كفوراً (الإسراء) Aayadda:xaqiiqa'e waannu ugu sheegnay dadka kitaabkan meselo kasta,in fara badan oo dadka ka mid ihina way diid een inay ku kufriyaan mooyee. Waxa Alle dadka tusaale u siinayaa isagoo qiimaha iyo weynida Quraanka tilmaamaya,haddii Quraankan lagu soo dejin lahaa Buur sida arrinku noqon lahaa: "لَوْ أَنزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ عَلَى جَبَلٍ لَّرَأَيْتَهُ خَاشِعاً مُّتَصَدِّعاً مِّنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ " (الحشر) Aayadda:haddaannu ku soo dejin lahayn Quraanka Buur, waxad arki lahayd buurtii oo khushuuc iyo madax wareer ku jirta cabsida Eebbe darteed. Quraanka dadka gaalada ah ee diiday inay rumeeyaan, wax ay qaarkood ku andacoodeen inuu gabay yahay,dabadeed Illaahay Aayado badan ayuu dadka ugu caddeeyey,inuu qa wlkii Alle yahay oo aanu gabay iyo hadal kale ahayn: "وَمَا عَلَّمنَٰهُ ٱلشِّعرَ وَمَا يَنبَغِى لَهُ إِن هُوَ إِلَّا ذِكر وَقُرءان مُّبِين"( يسۤ) Aayadda:ma aannu barin(Rasuulka)gabay umana qalmo ar inkaa,wax kale ma ahee waa Digri iyo Quraan cad. Waxa Aayad kale Alle inoogu sheegay in Rasuulku waxyi ku soo degey keliya uu soo gudbinayo,ee aanay ahayn wuxu isagu jeclaado: "وما ينطق عن الهوى إن هو إلا وحيّ يوحى"(النجم) Aayadda:kuma dhawaaqo oo ma yidhaahdo hawadiisa ee waa waxyi loo waxyooday. Waxa laga dalbay kuwa diidaya Quraanka bal inay keenaan isagoo kale ama Toban Aayadood oo Quraanka la mid ah ama Aayad keliya,intay dhamaantood isu tagaan oo is kaas hadaan: "ُقل لَئنِ ِٱجتَمَعَتِ ٱلإنسُ وٱلجِنُّ علىٰۤ أَن يَأتُواْ بِمِثل ِهٰذا ٱلقُرءانِِ لا يَأتُونَ بِمِثلِهِ” (ٱلإسراء) Aayadda:waxad tidhaahdaa(Nebi Allow)haddii ay isu tagaan Insiga iyo Jinnigu si ay u keenaan Quraankan oo kale,ma keeni karaan. Waxa laga dalbayaa haddii shaki kaga jiro bal inay Suurad keliyoo Quraankoo kale ah keenaan: "وإِن كُنتُم فى ريبٍ ِمّمَّا نَزَّلنَا علىٰ عَبدِنا فَأتُواْ بسُورةٍ مِّن مِّثلِهِ" ( ٱلبقرة) Aayadda:haddii aad ka shakisan tihiin waxa aannu ku soo dejinnay Addoonkayaga la kaalaya oo keena Suurad la mid ah Suuradaha Quraanka. Qofka ugu khayr badan dadka waa ka ama dhigaya Quraan ka ee dadka baraya,ama isagu baranaya,oo Quraanku waa nuur oo waa qowlkii Alle oo wax lala simo aanay jirin: "قال رسول الله صلى الله عليه وسلّم"خيركم من تعلّم القرءان وعلّمه" Xadiis ayuu Rasuulku nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa ha ahaatee ku yidhi:ka idiinku khayr badani waa ka baranaya Quraanka ama dadka baraya. Quraanku wuxu ku ilaashan yahay awoodda Illaahay, siyaa bo badan ayaa Alle ku xifdiyey waxa ka mid ah dad fara ba dan oo Muslin ah oo Adduunka meelo kala gedisan kaga no ol ayaa Quraanka xifdisan,oo uu laabohooda ku xafidan yahay: "إنّا نحن نزلنا الذكرى وإنّ له لحافظون"(الحجر) Aayadda:Annagaa soo dejinnay Digriga(Quraanka) oo anna gaa xafidayna oo ilaalinayna. Qofka xifdisan Quraanka ee sida la rabo ugu dhaqma oo da bbaqa,waa qaali oo naartu ma taabato qof Quraanka xifdis an,haddii isaga iyo Kitaabka la isbarbar dhigo,waxa imana ya 30kii jus ee Quraanka oo Kitaabkii ku qoran sidoo kale qofkii laabtiisa ku xifdisan,waxa soo hadhay warqadihii iyo shakhsigii bini'aadamka ahaa,haddii la isu miisaamo waxa qiimo badnaanaya qofka oo Alle fadilay,halkaa waxa kaaga soo baxaya in qofka Quraanka xifdisan ee ku dhaqmaa uu ka qiimo badan yahay Kitaabkii,waxana mar kasta shardi u ah inuu ku dhaqmo oo dabbaqo,oo aanu noqon Dameer mal ab la saaray!. Xifdiga Quraanku waa hawl yaryahay,wuxu keliyoo u baah an yahay dadaal iyo niyad ood u keento,Allena wuu kugu ta ageerayaa inaad ku guulaysato,Adiguna ku dadaal carruurta aad dhasho iyo kuwo aad talada ku leedahayba isku day in ay Quraanka xifdiyaan,qof kasti wuu xifdiyi karaa Quraank a,oo waxay u baahan tahay dadaal iyo niyad keliya,waxayse u sii sahlan tahay carruurta,Illaahay ayaa ka dhigay sahal: "وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّكِرٍ " (القمر) Aayadda:xaqiiqa'e waannu u sahalnay Quraanka digri ahaan iyo waano qaadasho,ma jirtaa cid waano qaadanaysaa. Sunnuhu waa waxa Rasuulka ka sugnaaday ama Qowl,ama ficil uu sameeyey,ama wax isagoo arkaya cid kale samaysay oo uu ka aamusay oonu diidin,Sunnaha Rasulka ama Axaad iistu waa sheyga labaad ee loo noqonayo marka Quranku yahay ka kowaad ee lagu sargoynayo waxkasta oo la qaban ayo,Sunnuhu wuxu sharxaa Quraanka oo fahankiisa iyo fasi raadiisa caddeeyaa: قال تعالى: (وأنزلنا إليك الذكر لتبين للناس ما نزل إليهم ولعلهم يتفكرون) Aayadda:waxannu kugu soo dejinnay Digriga(Quraanka)si aad Dadka ugu caddayso waxa aannu u soo dejinnay,waxa la arkaa inay ku fekeraane. Rasuulku salawaatullaahi wasalaamuhu calayhi wuxu dadka u fasiray Quraanka oo dariiqiisii ayaa Asxaabtu mareen, wa xay u sii gudbiyeen Taabiciintii,ilaa Taabicitaabici oo innaga ina soo gaadhey,waana inaad u lahaataa Sheekh aad ka qa adato Tafsiirka,waayo waxa jira wax la yiraahdo laqmayn oo ma aha in qof carabiga keliya yaqaannaa,inuu Quraanka luqad ahaah u fasiro,Alcilmu bitacalum Marka Quraanka la fasirayo,waxa lagu fasiraa dariiqa ugu mudan oo ah Quraan lagu fasiro Quraan oo Aayad ayaa Aayad kale lagu fasiray aa,taasi oo inta badan Asbaabu nusuulkii iyo sababihii Aaya ddu ku soo degtey ay tafsiiridda qaybta ugu muhiimsan ka qaataan,waxa iyana qaybtooda ka qaata Axaadiista iyo Sun naha Rasuulka oo lagu fasiro Quraanka,Sunnada meelo ba dan oo Aayaduhu si guud u soo qaateen ayay fasirtaa,sida: Salaadda,Sowmka,Sakada,iyo Xajka,Sunnaha ayaa cadde eyey Arkaantooda,waajibkooda,mustaxabaadkooda,iyo wa x yaalaha makruuhaadkooda ahba,iyo hay'adohooda, waqti yadooda,qaddarradooda iyo nisaabkooda sida sakada inta ka go'aysa …iwm,Sunnada ayaa caddaysay oo fasirtay. Rasuulku salawaatullaahi wasalaamuhu caleyhi wuu la sii dardaarmay Muslimiinta oo ku yidhi waxan idiinka tegey wax haddaad qabsataan aydinnaan lumaynin weligiin, Aniga dabadaay, waa Kitaabka Alle(Quraanka) iyo Sunnadayda: قال رسول الله صلى الله عليه وسلّم"تركت فيكم ما إن تمسكتم لن تضّلوا بعدي أبداً كتاب الله وسنتي" Isku dey inaad Quraanka xifdido,uguna dadaal carruurta ya ryar inaanay fursad dhaafin intay u fududahay,waxanad joo gtayn kartaa akhriska Quraanka Adigoo isku deyaya inaad Bishiiba mar dhamaayso ama ugu yaraan 3dii biloodba mar waxad sidoo kale joogtaysaa inaad akhrisato Aayatul kurs ida markaad seexanayso iyo markaad soo toostoba, Qulhuw allaha iyo Qulaacuudadana sidoo kale,labada Aayadood ee Albaqra ku dhamaatona habeen kasta akhriso,Jimce kasta isku day inaad joogtayso akhriga Suuratul Kahaf,waxay qo fka akhriya u tahay nuur labadaa jimce dhexdooda,Alle taageerso itaalkaagana dadaal.
|
