Caqabadaha La Soo Darsay Haweenayda Keli ah ee ku Jirta Maayorrada Magaalooyinka Somaliland

Caqabadaha La Soo Darsay Haweenayda Keli ah ee ku Jirta Maayorrada Magaalooyinka Somalil and+ Marwo Khadra X. Gaydh Ma La Socotaa Dhaliilaha Loo Jeediyo?

Maayarka Gabiley Jawaabta Ay Ka Bixisay Culayska Maayarnimo Iyo Doorka Hooyonimo ee ay wada hayso Is Waafajintoodda?GUDAHA KA AKHRI WARAYSI DHEER

Gabiley (TNN) – Maayarka Degmada Gabiley marwo Khadra Xaaji Gaydh ayaa waraysi dhinacyo badan taabanaya oo ay siisay Wargeyska Saxafi kaga warantay talaabooyinka ay qaaday mud dadii ay xilka haysay iyo caqabadaha ka horyimi maadaama ay ahayd maayarkii ugu horeeyay ee Haween ah ee xil ka qabta Somaliland.

Marwo Khadra waraysiga aanu la yeelanay waxaa uu u dhacay siddan:

S: Muddadii aad xilka haysay maxaa kuu qabsoomay, maxayse yihiin mashaariicda aad hadda gacanta ku haysaa, mase jiraan kuwo aad higsanayso inaad qabato?

J: Muddada aan xilka hayey waa shan bilood, waxaa noo qabsoomay is bedel u dhigma dhismayaal oo aanu ku samaynay 13 xafiis oo xarunta dawladda hoose ee Gabiley ah oo muraayado ku xidhnay, halkan oo ahayd hoolkii ay golaha deegaanku ku shiri jireen waxaanu ka dhignay xafiiska maayarka, hool kalena waxaanu u samaynay shirarka golaha deegaanka, waxa kale oo aanu samaynay geerash gaadiidka dawladda hoose la dhigo. Meelo kale oo dad deganaa oo aanu deyrka xarunta dawladda hoose ku soo darnay oo aanu doonayno inaanu ka dhisno xafiisyo ay ka mid yihiin xafiiskii aqoonsiga bixinayey iyo diiwaangelinta muwaadiniinta. Waxa kale oo noo qabsoomay hool aanu xarunta ka dhisnay oo 25 mitir ah oo aanu dawladda hoose u dhisnay, balse aan weli xadhigga laga jarin. Dawladda hoose may lahayn wax musqulo ah, waxaanu hadda u dhisnay shan musqulood. Afar cagaf ayaanu kicinay. Waxa kale oo noo qabsoomay waddo 4km ah oo uu Madaxweynuhu xadhigga nooga jaray. Waddo 600 oo mitir ah oo Bankiga hormarta oo aan weli xadhigga laga jarin. Wado kale oo shan boqol oo mitir ah ayaanu iyadana dhammaystirnay oo magaalada dhexdeeda marta, taas oo ka mid ah mashaariicda aanu dhammaystirnay ee aan weli xadhdigga nalooga jarin. Waxa kale oo aanu ku talo jirnaa inaanu dhisno Gurigii martida. Waxa kale oo isaguna noo dhammaaday hal fasal oo aanu ku darnay Dugsiga Caro-Tuulka, iyadoo halkaas laga dhisay laba fasal oo mid dadweynuhu iska bixiyeen iyo mid aanu annagu ugu darnay. Waxa kale oo imika aanu ku hawlanahay oo qorshaha noogu jira laba fasal oo aanu ka dhisayno tuulada Go’goysa oo aanu gacanta ku hayno oo aan weli noo dhammaan. Sidoo kale laba fasal oo aanu iyagana ka dhisayno tuulada Isha Gudban, meeshaas oo aan hore u lahayn wax iskuul ah. Waxa kale oo jirta waddo aanu bishan tobankeedii ka bilownay magaalada Kala-baydh gudaheeda taas oo dhererkeedu yahay 620 mitir oo isku xidhaysa waddada caro-tuulka ah ee ka timaada Wajaale ilaa kastamka Kalabaydh. Intaas oo mashruuc gacanta ayaanu ku haynaa.

S: Ma jiraan muddadaas aad xilka haysay ee aad waxqabadkaas aad sheegtay ku jirtay, wax caqabado ah oo kaa horyimi?

J: Runtii ma jiraan wax caqabado ah oo iga horyimi, oo meelihii aynu dadku deganaayeen ee ay meheradaha ku haystay ilaa iyo maalintii dalka dib loogu soo noqday markii aanu ka raraynay aad bay noogu sahlanayd oo iyaga ayaaba gacan naga siiyey, manay jirin wax dhibaato ama caqabad ah oo naga horyimi.

S: Adeegyada bulshada guud ahaan markaad eegto degmada Gabiley waxa jirtay baahi weyn oo ka jirtay, gaar ahaan goobaha caafimaadka, biyaha iyo nadaafadda, maxaad kuwaas ka qabateen dawlad hoose ahaan?

J: Adeegyada bulshadu hadda meel fiican ayay noo marayaan, Gabiley marka loo eego magaalooyinka kale waxay ku jirtaa magaalooyinka ugu nadiifsan, way adagtahay sidaad ku aragto qashin meelahaas yaala. Ta kale waxaanu annagu ku kordhinay inay gaadiidka nadaafaddu gelinka dambe shaqeeyaan, oo shaqaalaha aanu offer-time siino iyo shidaal kale oo dheeraad ah. Xaga caafimaadka waxaanu laydhka dhakhtarka bishii bixinaa $200 (laba boqol oo doolar), biyaha dhakhtarka annagaa bixina. Qalabka dhinaca dibadda ayaanu u diranaa, oo qurbo-joog aanu isku xidhannahay ayaa naga caawiya, wixii kharash ku baxayana annaga (Dawadda hoose) ayaa bixina. Shaqaalaha caafimaadka waxaanu siinaa mushahar ilaa shan ka mid ah (Waashmaan iyo afar shaqaale ah). Xaga waxbarashada, shidaalka gaadiidka lagu qaado Macalimiinta annagaa bixina. Hawl kasta oo ay u baahan yihiin wax badan ayaanu kala qabanaa. Dhakhtarka TB-da maalin kasta shidaal ayaanu siinaa, biyahooda annagaa bixina. La’aantayo adeegyadaasi ma shaqeeyeen ayaan qabaa, qaybtayadana waanu ka qaadanaa.

S: Golaha Degaanka ee Gabiley, waxa ka jiray khilaaf soo jiitamay oo muddo dheer ku soo kala dhexjiray xildhibaanada golahaas, laakiin muddadii aad maayarka noqotay waxaad moodaa in wax iska bedeleen, markaa ma xal baad u hesheen khilaafkaas soo jiitamayey, bal nooga waran?

J: In badan golahayagu wuxuu ahaan jiray laba qaybood, qaybi waxay aad u jeclaan jirtay oo ay isku haysan jireen Maayarka jooga horumar samee, qaybina waxay iska taageeri jirtay in Maayarku aanu xildhibaanada kale warkooda waxba ka qorin ee siduu doonayo iyo siday jecel yihiin ee wax loo wado u socoto. Laakiin imika qaybtii horumarka jeclayd waxay arkayaan horumarka, halkaana wax laga hadlaa ma yaallaan, dadkuna kolay kursiga may wada fadhiisteen. Raggii ugu adkaa waxay ahaayeen xildhibaanadii halkan imika ka kacay oo intii aanu annigu Maayarka ahaa xataa iigu adkaa, laakiin imika markii ay arkeen waxqabadka horumarka leh ee socda, oo xildhibaanka Ibraahim Axmed Xasan oo kale dorraad markii aanu waddada dhagax-dhigaynay wuxuu ku soo hal-qabsaday “Ilaahow khaatumada kheyr noogu khatin” ayaa lagu ducaystaa, mar haddii aanu golahaygii inta badan soo wada joognay imika mashaariicdii horumarineed aad noogu socoto, illaahay baa khaatumadii kheyr noogu khatimay.

Xildhibaan kale oo isna halkaas ka hadlay wuxuu yidhi annagu weligayo waxaanu doondoonaynay inuu meesha yimaado qof wax qabanaya, laakiin dee annagu maanu dooran (Maayarka) ee illaahay baa noo dooray. Imikadan lafteeda lama waayayo qaar aan sidan ku qanacsanayn, waanay jiraan qaar aan hadh iyo habeen toona fadhiisanin. Waanay kala cadaan doonaan, oo intii horumarka u socotayna, horumarka socda ayey ka qayb-qaadan doonaan, intii ujeedada kale lahaydna dee imikaba banaanka ayey boodayaan. Markaa marka saddex loo qaybiyo golaha, qaybaa imika dibadda boodaysa oo waxqabadka ka jecel inaan waxba la qaban.

S: Waxa jiray musuq-maasuq ka jiray dawladda hoose ee Gabiley, oo xataa masuuliyiin loo xidh-xidhay, arrintaas wax ma ka qabatay?

J: Horta wixii aanu ka qaban karnaa waxa weeyaan intii aanu joognay inaanu maamulkayaga hagaajino, dawladda hoosena waxeedu waa wax soo gala iyo wax ka baxa (in and out), qofka maamulka ah ee halkaas joogaana waxay noqonaysaa inuu la socdo waxa soo gelaya iyo waxa baxaya, kolay waxaanu annagu is leenahay si fiican ayaad u maamusheen, koleyna bina aadam ayaanu nahay oo waxba ma dhamayn karno, musuqmaasuq inaanu samaynana niyadayada kuma jirto, inaanu ummadda u shaqayno oo wixii soo gala aanu wax ugu qabano ayuun baanu saacaddaa (10-kii habeeno) aanu u fadhinaa xafiiska.

S: Waa ayo shakhsiyadda Khadra Xaaji Gaydh, Maayarka degmada Gabiley, muxuuse yahay macaamilka adiga iyo shaqaalaha dawladda hoose idinka dhexeeyaa?

J: Waa su’aal adag (qosol..). Dee waa Khadra Xaaji Gaydh. Anigu qof happy ah ayuun baan isku aqaanaa oo caadi ah, ta kale waxaan isu aqaanaa in shaqaalaha ixtiraam naga dhexeeyo, shaqadana ay xagooda ka dedaalaan oo ay isku dayaan inay iska ilaaliyaan wax shaqada ah oo aanu iskaga hornimaadno, anniguna ilaa xad waxaan jecelahay inaan shaqaalaha xuquuqdooda aad u ilaaliyo.

S: Waxaad tahay haweenaydii ugu horeysay ee Somaliland Maayar ka noqota, markaa dareen noocee ah ayey bulshada reer Gabiley kugu qaabileen markii ugu horeysay ee Maayarka ka noqotay Gabiley?

J: Bulshada reer Gabiley laba qaybood bay iska ahaayeen, oo anigu muddo ayaan maayar ku-xigeen ka soo ahaa Gabiley oo maan ahayn qof meel kale lagaga keenay. Dadka inta aanu isku dhawdhaweyn waxay aaminsanaayeen in Khadri isbedel keeni doonto, ina layaab bay ku ahayd oo waxay islahaayeen meesha ragiiba wax ka qaban kari waayeen maxay qof dumar ahi ka qaban, oo arrin yar adag ayey ahayd, oo xildhibaanadayada laftoodu aniga iyagaa markii hore ii doortay Maayar ku-xigeen laakiin koley aad ugumay wada cuntamin inaan Maayar noqdo, kuwaanu iskugu dhownahayna ha noqotee, maskaxdana kumay hayn, oo Maayarnimadaas aad iskugu maanu raacsanayn. Masal xildhibaan aanu iskugu dhowdhowayn ayaa wuxuu igu yidhi taa maayarnimada kuumaan ogoleyn oo mucjiso ayey igu tahay. Bulshaduna sidaas oo kale ayuun bay qaarna islahaayeen Khadri isbedel ayey keenaysaa, qaarna ay layaab ku ahayd, oo hadalo badan baa soo baxay, oo qolyo siyaasiyiin ahi haka mid ahaadeene, laakiin maanta waxaan qirayaa oo xaqiiqo ah inay bulshada reer Gabiley yihiin dad muwaadiniin ah oo horumarka jecel, iyadoo aanay maanta jirin in laguu eego xisbinimo, qabiilnimo, dumarnimo oo ay maanta ugu jecelyihiin dumarka, taasina waxay kuu muujinaysaa in lagu qiimaynayo qofka rag iyo dumarba kuu doono ha ahaadee muxuu qabanayaa, waxaanay taasi ka dhigaysaa Gabiley meeshii ugu horeysay ee soo dhawaysa dumar, una qirta waxqabadkooda, halkaas aan filayo inay yididiilo badan reer Gabiley dumarka ku soo dhawaynayaan, maadaama aan markii horeba ahaa gabadhii ugu horeysay ee Xildhibaan gole degaan ku soo baxda, taas oo marka horeba ahayd gobolka Gabiley mid uu gaar u helay. Imikana ay ku odhanayaanba hadda wixii ka dambeeya golahaba dumar hana looga dhigo, laakiin aniga laftayda ayaan aaminsanayn taas ah golaha dumar halaga wada dhigo, sababtoo ah raggu wax badan bay dumarka u ogol yihiin oo ma jiraan wax ay u diidan yihiin, oo waayo aniga iyagaa ii ogolaaday inaan maayar ku-xigeen noqdo, haddii dumar nacayb ku jirona dee anigaba marka hore iimay ogolaadeen inaan maayar ku-xigeen noqdo. Sidaas darteed haddii ragii wax badan u ogolyihiin dumarkii, iyagana dumarku waa inay wax badan u ogolaadaan, laakiin inay dumarku goleyaasha soo galaan waa arrin aad u muhiim ah, oo waxaan odhan karaa dumarku way ka xog-ogaalsan yihiin raga….. La soco caddadka danbe

Wareysi Gaar ah – Qaybtii 2aad

Hargeysa, Somaliland, November 15, 2011 (Saxafi)- Maayarka Gabiley, Khadra Xaaji Gaydh ayaa waraysi dheer oo aanu xafiiskeeda kula yeelanay sharaxaad ka bixisay waxyaalaha ugu adag ee gobolka yaalla, waxa kale oo ay tilmaamay qaar kamid ah dhaliilaha ay dadku ujeediyaan ee ay ku naqdiyaan wax qabadkeedda.

Cadadkii shalay waxaanu idinku soo gudbinay qayb ka mid ah waraysigan aanu la yeelanay maayarka, waxaana ay su’aalaha aanu weydiinay oo aanu halkii shalay ka sii anbaqaadaynaa u dheceen siddan:

S: Ma la odhan kara Maayarnimada dumarka ayaa kaga fiican ragga, maadaama oo ay dumarku ka xog ogaalsan yihiin Ragga?

J: Horta bani’aadamku way kala garasho iyo aqoon duwan yihiin, qof walba ilaahay in buu siiyey, ma odhan karo cid uun baa ku haboon, waayo rag ba way jiraan ku haboon maayarnimada, tusaale ahaan haddii aan soo qaato Maayarka Hargeysa waa Maayarkii ugu muddada dheeraa, isla markaana waa mayarki ugu wax qabadka badnaa, marka lama odhan karo maayarka qof uun baa ku fiicnaan kara, qofkasta oo bani’aadmi ahi wuu qaban karaa rag iyo dumar labadaba.

S: Maadaama oo aad tahay Hooyo sidee aad labada shaqo iskugu qaban kartaA, ilayn labaduba waa laba hawlood oo aad u calculuse?

J: Kolay anaga shaqadu way noo kala qaybsan tahay, waxa laga yaabaa marka aan shaqada imanayo aroortii in aan ogohay in qof kasta quraacday oo uu hawlihii qabtay marka aan qadada imaadana aan ka war hayo qadadooda, waana ka war hayaa waayahoodiii, ta labaad xiliga uu Raggu kaga lumayo qaadka wakhtiga badan anaga nagama lumayo qaad ee caruurtii ayaanu dhex joognaa, halka idinku marka aad shaqada ka timaadaan aad qayilaad u fadhisataan anagu waanu la joognaa marka wax naga lumaya ma jirto.

S: wakhtigii ololaha ee xisbiga KULMIYE wuxuu balanqaaday inuu gobolnimo siinayo gobolka Gabiley, halkee ayuu ku dambeeyey balanqaadkaasi?

J: Horta arrintaasi KULMIYE wuu balanqaaday inuu gobol siiyo, arrintaasina waxay taallaa baarlamaanka iyo iyagu siddii ay u ansixin lahaayeen gobolada iyo degmooyinka la magacaabay, waa mid u taalla Baarlamaanka.

S: Waxa jirta in la laalay Diiwaangelintii Codbixiyeyaasha, gobolka Gabileyna waxa uu ka mid ahaa goobihii sida fiican uga hawlgalay, mudanayaashii ka soo jeedayna waxay u badnaayeen kuwii u codeeyey in la lalaalo Diiwaangelintaasi, marka sideed u aragta ka maayar ahaan arrintaasi ?

J: Horta Xildhibaanadaasi iyagay u fiicnayd in siddii ugu fiicnayd ee ay degmadooda uga hirgashay u hirgaliyaan iyagay ku fiicnayd, taasina waxay noqon kartaa ujeeddo u gaar ah ama dano gaar ah oo ay leeyihiin ama danayn la’aan degmada ah ayey noqon kartaa, laakiin arrintaasi hadda waa arrin hadda gudubtay, aniga inta maqalkayga ahayd in diiwangelin la’aan lagu galo, waxaana sababayey uun xaaladan hadda la yidhi ha la galo uun doorashada golaha deegaanka ee April, 2012 ka. Maadaama oo laga gaadhsiin karayn diiwaangelin in la qabto ayaa keentay sidaas lagu galo si aanay dib u dhac ugu iman doorashada lafteeda in hore la iskaga dhameeyo uun baan u arkaa anigu, Gabileyna way joogaan dad koray oo qaangaadhay oo u baahan inay codeeyaan.

S: Haddii la galo doorashada golaha Deegaanka mar kale ma isku soo taagaysaa ?

J: Wallaahi Soomaalidu waxay tidhaahda laba taloba dhexdood talo ka dhalata, siyaasadaydu sida ay u dhici karto ma garan karo, haddii uu ilaahay yidhaahdo si uun bay u dhici doontaa nolol iyo geeriba way jirtaaye.

S: bal ka waran baahida ka jirta gobolkan ee aanay u ahayn awood aad wax kaga qabataan ?

J: Gobolku waa gobol aad u balaadhan, degmadan aan maayarka u ahayna waa mid balaadhan, baahiduna waa mid aan ka dhamaan bani’aadmiga inta uu nool yahay, mushkiladaha na haysta waxa ka mid ah dhul dan guud ah magaalada looma reebin, meel loogu sii talogalay iskuulada, caafimaadka, garoonadii loogu sii talogalay, kawaanadii loogu talogalay, sariibadii loogu tallogalay ma jirto, maanta waxaanu doonaynay in aanu dhisno gurigii martida waxaanu u iibinay dhul, may ahayn in aanu dhul u iibino, laakiin waa baahi taalla, waxaanu doonaynaa imika in aanu dhulka ka qaadno dhulka danta guud ah, beertii ugu horaysay sariibad ayaanu ka qaadnay oo aanu ugu talogalany in magaalada koonaheeda ay noqoto, in danta guud dhulka laga helana waa mid aanu wadno oo aanu doonayno in waxgaradka iyo odayaasha Gabiley ka wada hadalno, waxa na soo martay in ceelasha biyaha laga qodi lahaa laga iibsado dadka, waa wax iyada uun u gaar ah oo aanu wadanku la qabin.

Halka imika noogu sii darani waa iskuulka waad dareemi karta iskuul kaliya oo ay ku jiraan sagaal kun oo arday, waxbarashadaasi ayaa ah hawsha noogu adag, wasiirka waxbarashada oo halkan noogu timidna waanu ka wada hadalnay, arrinta noogu adagi waa arrinta dhulka, imika ayaanu diyaarinaa inaanu dhulka wax ka qabano

S: hawshani in dadka laga jaro danta guud miyeyna dawlada hoose lahayn?

J: way lahayd laakiin waa mid ay ka gaabisay, dadkun lama qabsan inay beerahooda la karaan danta guud, laakiin anaga ayaa rabna in aanu arrintaasi hawlgalino, beerahana usoo jeedino shuruud ah in aan beerna u sharciyeyn karin ilaa danta guud laga jaro.

J: Qof kasta oo masuul ah waxa uu leeyahay dhaliil, marka wax ma nooga sheegi karta dhaliilaha ay dadku ku soo jeediyaan, maxaase lagugu dhaliilaa ?

J: Horta dadku way iska hadal badan yihiin oo imika qaar baa yidhaa anaga ayey faraha noo casaysay waa maxay gidaarka waxan la mariyey waanu ka lug bixi laanahay dhiskaasi aanu dhisnay, oo aan waxan ba ku qanacsanayn, qaar kale oo badana oo odhanaya dhal dhalaal been ah ayaa nala tusayaa, marka in badan baa waxanba aan sax u arkayn, waana ka garanayaa intan sidaas wax u aragta oo waa tii dhaqaalaha meesha soo galay si dedban u heli jirtay, intaas farxad ma galinayso.

Kolay waxa la nagu dhaliilayo suuquu yaalaa oo waxa laga yaabaa in aanu anaga noo wada muuqan.



Soure: Wargeyska Saxafi