Colka wadhaf ma lagu dayey waxaa lagaga gudbayaa cunaqabataynta siyaasadeed

Somaliland ma ah masale heehaabanaya cirka iyo dhulka meel dhexdooda oo dan iyo xuduud  caala mka kale midna la wadaagin; isku filan, kana maarantay carro edeg gabi ahaanteedba. Haddii  aan ay sidaa ahayn caqliga fayow iyo diinta Islamkuba waxay inna farayaan in la iskaashado oo aad wada tashataan, ciddii kale ee dano idinka dhexeeyaana aad la macaamishaan oo aad arrin iyo ad duunba isdhaafsataan.

Waxaynu ognahay kaalinta Somaliland ay taagan tahay dhaqaalo ahaan oo ummadeed waxaa jala caalamka, marna ay ka dudayso marna ku dudayso ee ay miciin ka moodo. Jalkaa loo soo mariyo  h ay'addaha samafalka ayaa quud u ah oo weliba rag badan oo ka dhex doobiyaa mucaarid iyo  mux aafidba wax ka dayaan oo guryo ka jeexdaan. Markaan miyaanay diidmada qayaxani ee shirarka lagaga baaqanayaa u ekayn bakhtiga ma cunno ee fuudkiisa ayaanu cabnaa.

Muranada dibiro dhacsiga ee aan danyarta iyo maatida khusayn waxaa ka mid ah cunaqabataynta siyaasadeed ee dawladan cusubi go'aansantay in laga gudbo oo shirarka caalamka, kuwa gobolka iyo halka ay dani tidhaahdaba laga qaybgalo. Wax kalana ma ah tallaabadaasi waa colka wadhaf ma lagu dayey oo jid kale oo u furan in danahii loo heegnaa lagu raadinay weeyaan.

Labaatan sannadood ayay Somaliland cunaqabatayn siyaasadeed caalamka iyo gobolkaba kaga  ji rte. Go'doonka siyaasadeed iyo bandoodu xaga rabi kamay imman, quwadaha caalamka ka ammar ku taag leeyaana kumay soo rogin, oo ha dhaqdhaaqin, lama odhan. Shirarka caalamiga ah kuwa siyaasadeed iyo kuwa samafalba waa loogu baaqayey oo gogosha loo fidinayey marwalba. Marna laguma odhan waad ka reeban tihiin oo lama faquuqin sidii Biyaafaradii Nigeriya. Waxaa marwalba ka hortaagnaa ee cunaqabataynayey waxay ahaayeen xoogag gudaheeda ka mid ahaa, ujeeddo kasta ha lahaadaane. Iyada ayaa istabcayneysey oo cidna eersan mayso.

Siday la wada ogyahay oo aan in badana sheegay qoys, qabiil iyo qaranba ereyada i'iinyo, diidey, maxaa iiga gidhiisha iyo hebel meel ka wada gabyimayno hab dhaqanka siyaasada meela kama soo galaan. Taa ka sakow haddii arrin siyaasadeed aad ku adkaysato muddo dheer oo uu guulo soo  ho yn waayo in dib loo jaleecaa waa waajib, markaad aragtana in aanu shaqayneyn waa waajib in ge es kale looga wareego.

Tallaabadan hore loogu dhiiran waayey ee dawladdan cusub ku tallaabsaday in la baajiyo, waxaa ka roon in laga midho dhaliyo oo laga dhursugo, loona hawlgalo. Wasiirka arimaha dibada ee ka qaybgalay shirkii London ee ku noqday mucaaridka dhidar onkod kiciyey, Dr.Maxamed Cabdillaahi Cumar, ku ammaani maayo, kuna dhaliilimaayo keligii, oo wuxuu xubin ka yahay Golaha Fulinta ee M/weyne Axmed Maxamud Maxamed guddoomiyaha ka yahay. Wixii tallaabadan shar iyo kheyr ka yimaadana waxaa la wadaaga dhammaan golaha fullinta ee loo igmadey in ay u adeegaan danaha Ummada iyo horumarkeeda. Wuxuu fullinayey wasiirku siyaasad dawladeed oo dan la moodey, mid uu gaar u leeyahay ma ah; oo keligii uu ku faani karo. Wuxuu fulinayaa qaab siyaasada dawladu ku dhaqayso ummadda. Ninka gaar ula fudh baxayaa ee keligii eedayaana waa dan iyo xeeshii, gartii na wuu iska kharibayaa.

Xoogagii ugu badnaa ee Alla ha naxariistee marxuum C/raxman Axmed Cali, marxuum Maxamed  X aaji Ibrahim Cigaal iyo Mudane Dahir Riyaale kaahin ka tallaabsan waayeen oo marwalba ku  eed ayn jirey cid bay la faqeen, waxay ku badan yihiin dhinaca Kulmiye. Hadday maanta garteen wixii ay weligood didi jireen, waa Ilaahay mahadii, odhana maayo maanta way bogsadeen iyo way  lad naadeen midna, dib ayaan u dhiganayaa haddii eebbe igu simo. Waa laga yaabaa hormoodadoodu in ay u taabaceen tallaabadan ay ka dagaalami jireen, jiq ku sii waa balwad eh in aan  taageerado odu dhaafsiisaynayn maantana mucaaridka jiq ku sii.

Mucaaridka cusub ee shalay muxaafidka ahaa (UDUB) iyo mucaaridka duqoobey (UCID) waa in ay ka gudbaan aragtidii ku jiqsii iyo car dhaqaaq ee loo adeegsadey sedexdii dawladeed ee tan ka  ho reeyey. Mucaaridiintu waa in ay la yimaadaan habkii hore ee labaatanka sano wax loo mucaaridi jirey hab ka heer sareeya oo ay ogaadaan in aanu dadku ahayn kii shalay.

Mucaaridku xaq bay u leeyihiin in ay dhaliilaan oo mawqifkooda oogta ka caddeeyaan gefafka  daw ladda iyo hadday hoos ka unugto waxaan la isku ogeyn. Laakiin xaq umma laha in ay dawladda ku khasbaan in ay ka noqoto tallaabooyinka ay qaado. Waa in laga dhursugaa intay ka midho  dhallin ayso, hadday waxba ka soo naaso caddaan waayaan iyada ayaaba ka noqon amma waa laga  cod ayn. Waxaa mucaaridka looga baahan yahay tallaabada siyaasadeed ee ay dawladu ku  canbaara ynayaan, gudaha iyo dibedaba in ay sheegaan ta ka haboon ee ay dadka ku dhiqi lahaayeen, had dii la dooran lahaa. Haddii aannad taa diidan tahay tu dhaanta hayn, afkaaga caano geel oo xoor leh ku qabo.

Caalamka haddii la ictiraafo iyo haddi kalaba waa la ishuran yahay. Sebenkan aynu ku jirnano  caa lamkii wuu isku soo dhawaadey oo teknoolajiga casriga ah ayaaba ka dhigay in sali qudha lagu wa da fadhiyo. Maalinba maalinta ka danbaysa wuu isku sii dhawaanayaaye, haddaba intaa waqti kaa tegin waxaanad hureynin in aad hadda yeesho ayaa ka hagaagsan, siduu Maxamed Ibrahim wars ame ku geeraaray.