Madaxweyne
Daahir Riyaale Oo Maleegaya Falal Argagixiso Lagu Wanjalo Doorashada
Kadib
markii Ummadda Somaliland iyo Beesha Caalamku ku sandulleeyeen
madaxw eyne Daahir Riyaale iyo kooxdiisa in dalka dhawaan laga qabto
doorashada madax weynaha si loo ilaasho deganaanshaha iyo
nidaamka dimoqaraadiga ah ee dalka ayaa waxa uu madaxweyne Daahir
Riyaale dalka ka bilaabay falal argagixiso oo qa rsoon si loo
wanjalo doorashada madaxweynaha. Falalkan argagixiso waxaa lagu
ugaadhsanayaa saraakiisha iyo mas`uuliyiinka Axsaabta Mucaaradka,
Xubnaha Golayaasha Qaranka, saraakiisha Sare ee Ciidanka Qaranka iyo
culimada dalka caa nka ka ah ee caadiga ah ee ka soo horjeeda
Maamulka Daahir Riyaale dabadeedna waxaa lagu masabidayaa in dilalka
qorshaysan iyo nabadgelyo-xumada dalka uu ka dambeeyo ururka
argagixisada ka dagaallama Somalia ee lagu maagacaabo Al-Sh abaab si
ummadda loo majara-habaabiyo. Daahir Riyaale oo ka rajo-dhigay
muddo-kordhin dambe oo Golaha Guurtidu u sameeyo waxaa uu falalkan
argagixisada ku rabaa inuu ku khalkhaliyo nabadgelyada dalka, ku
wiiqo Axsaabta Mucaaradka iskana horkeeno Beelaha Somaliland si
markaas uu sabab ama cudurdaar ugu helo inuu ku baajiyo doorashada
madaxweynaha nabadgelyo-xumo awgeed.
Falalkan argagixiso ee dalka hadda ka socda oo qaar lagu
tuhunsanyahay qaarna ku cadyihiin inuu ka dambeeyo Maamulka Daahir
Riyaale waxaa ka mid ah:
November 1, 2009 : Waxaa qarax miino
lagu dilay Taliyihii Qaybta 12aad ee Ciidanka Qaranka Somaliland
Eebbe haw naxariiste Gaashaanle Sare Cismaan Yuusuf Nuur isaga oo
maraya magaalada Laas Caanood dhexdeeda. Dilkan qarsoon waxaa la
aaminsanyahay in loola jeeday sidii la iskaga horkeenilahaa Beelaha
kala dega Togdheer iyo Sool (Habarjeclo iyo Dhulbahante). Dilkan
argagixiso waxa uu salka dhigay madaxtooyada Daahir Riyaale Kaahin.
2. November 4, 2009 : Waxaa dil gaadmo
ah ka baxsaday Xildhibaan Moxamed Fa arax Qabille oo ka tirsan
Baarlamaanka Somaliland isaga oo ay weerarkaas ku soo qaadeen
laba nin oo afka ka xidhan goor uu sii gelayay gurigiisa. Mudane
Qabille waxa uu ummadda iyo saxaafaddaba u sheegay in madaxweyne
Daahir Riyaale ka dambeeyo isku dayga dilkiisa.
3. November 24, 2009 : Ninka lagu
magacaabo Cismaan Cabdullahi Cigaal (Cismaan
Hindi) oo ah mas`uul ka tirsan Xisbiga talada dalka
haya ee UDUB waxa uu shee gay in Xisbiga Kulmiye iyo
taageerayaashiisu ay ka tirsanyihiin ururka argagixisa da ee
Al-Shabaab. Dhawaaqaas oo gef weyn ku ah Xisbiga iyo ummaddaba
salkana ku haya qaran-dumisnimo waa arrin uu ka dambeeyo Daahir
Riyaale si madaxda iyo saraakiisha Xisbiga Kulmiye (Rayid iyo
ciidanba), ummadda taageerta iyo culimada Diinta dalka ee
caadiga ah loogu qaado wax lagu magacaabo : La dagaallanka Ara
gagixisada oo ah dhagartii uu Cabdullahi Yuusuf u
adeegsanjiray Beesha Hawiyaha ee Muqdisho si uu ciidan, hub iyo
maalba uga helo dunida uu ku baaba`sho bees haas. Malaha
Daahir Riyaale iyo Cismaan Hindi ismaweydiin inay ka soconayso
bee nta intaas le`eg iyo inay leeyihiin awood ay ku fushaan
beentaas.
December 2, 2009: Waxaa Ciidanka
Qaranka ee aagga Sool xabsiga dhigeen Cab difataax Muuse
Yuusuf oo ah sarkaalka sirta ugu sarreeya Gobolka Sool ee Maa
mulka Riyaale. Cabdifataax waxaa Ciidanka Qaranku xidheen markii uu
qirtay inuu ka dambeeyay dhigidda laba ka mid ah miinada qaraxda oo
la dhigay meherada laba nin oo ganacsato ah oo arrintaas awgeed
loogu xidhay labadaas nin Laas Caanood si loogu eedeeyo looguna
wanjalo dilkii Taliyihii Qaybta 12 aad. Miinooyinka qarxa ee uu
qirtay inuu ka dambeeyay dhigidooda Sarkaalka sirta ee Daahir
Riyaale, Cabdifataax Muuse Yuusuf, waxay isku noocyihiin miinadii
lagu dilay G/Sare Cisma an Yuusuf Nuur. Dawladda ayaa arrintu
salka dhigtay. Markii sirta dilka Taliyihii Qaybta 12aad ay ka
fashilantay Madaxeyne Riyaale ayaa waxa uu xoogsaaray in xukunka
Cabdifataax loo soo wareejiyo Hargeysa si keligii loogu eedeeyo
dilkii G/Sare Cismaan Yuusuf isna ka badbaado fadeexadda weyn
ee soo food-saartay halkii maxkamad lagu saarilahaa magaalada Laas
Caanood oo ah meeshii falka dem bigu ka dhcay.
5. December
7, 2009 : Mr. Yuusuf Ciise Tallaabo oo ah Wasiir ku-xigeenka
Wasaar adda Cadaaladda, booqashana ku jooga Gobolka Sanaag
waxaa uu sheegay in Qab riyadda Eebbe haw naxariistee Muuse
Ismaaciil iyo Mataanaha Ilma Daawuud ay dhawaan argagixiso
burburisay iyo inuu hayo oo la soo qabtay waxyaabaha qarxa ee
argagixisadu isticmaasho, waxaa kale oo uu sheegay in Gobolka
Sanaag ay ka buuxdo argagixisada Al-Shabaab. Madaxda Gobolka
Sanaag waxay caddeeyeen in aanay argagixiso waxyeellin qabriyada
balse carruuri ku ciyaartay, waxay kale oo ay caddeeyeen in
Gobolka Sanaag aanay joogin wax argagixiso ah. Arrintanu wax
ay muujinaysaa in Daahir Riyaale uu Yuusuf Tallaabo ugu diray
Gobolka Sanaag in uu ka soo abaabulo shirqoollo lagu
ugaadhsanayo madaxda gobolka, madaxda ciida mada, madaxda
Axsaabtaa Mucaaradka iyo culimada Diinta ee ka soo horjeeda Ma
amulka Daahir Riyaale dababdeedna lagu eedeeyo ururka
argagixisada ee Al-Sha baab ee Gobolka lagaga sii been abuuray.
6. December 8, 2009: Waxay Maxkamadda
Sool sii deysay oo xorriyadoodii u soo celisay labadii ganacsato ee
Laas Caanood lagu xidhay dhawaan kuwaas oo uu Maamulka Daahir
Riyaale rabay inuu ku wanjalo dilkii Taliyaha Qaybta 12aad ee
Ciidanka Qaranka G/Sare Cismaan Yuusuf Nuur. Labadan ganacsato waxay
kala yihiin Cabdiraxmaan Ibrahim Muuse iyo Mustafe Daahir
Axmed.
7. Falalkii argagixisada ahaa ee dalka
ka dhacay falalkan kor ku xusan ka hor wax raad ah lagama hayo
taasuna waxay dhalisay tuhun weyn oo ah inuu ka dambee
yay Maamulka Daahir Riyaale. Waxaa muuqata in Maamulka Daahir
Riyaale isu be dalay nooc la mid ah ururka argagixisada ee Al-
Shabaab si loo wanjalo doorashada madaxweynaha loona burburiyo
qaranimada iyo aqoonsiga Somaliland, shirqoolk aas oo ay kula jiraan
Maamulada Somalia iyo Jabuuti .
Waxaa kale oo iyadana xusid mudan in dhallinyaro ku biirtay Xisbiga
Udub kana te gay Xisbiga Kulmiye haddana dib ugu soo
laabtay dhawaan Xisbiga Kulmiye ay 6dii December, 2009 ummadda
Somaliland ku baraarujiyeen in nabadgelyada laga ila
ashado dawladda taas oo caddaynaysa inay hayaan sir weyn oo Maamulka
Riyaale wax ku ugaadhsanayo.
Maamulka Daahir Riyaale waxaa qorshahan qaran-dumisnimada ah ee ku
salaysan argagixisada kula jira Maamulada Jabuuti iyo Somalia oo si
weyn iyagu uga soo horjeeda qaranimada Jamhuuriyadda Somaliland, fal
kasta oo fool xumo ahna la maleegaya Daahir Riyaale si aan doorasho
dalka uga dhicin loona aqoonsan.
November
28dii, 2009 waxaa magaalada Laas Caanood lagu xidhay xubin ka
tirsan baarlamaanka Somalia oo lagu magacaabo Indha-Buur isaga oo
lagu eedaynayo inuu gacan ku lahaa dilkii Taliyihii Qaybta 12aad ee
Ciidanka Qaranka Cismaan Yuu suf Nuur taasuna waxay
caddaynaysaa in loo wadajiro la dagaallanka qaranimada iyo aqoonsiga
Somaliland. Saddexdan (3) Maamulba waxay aaminsanyihiin in haddii
doorasho dalka laga qabto uu xukunka dalku gelayo gacanta madax
daacad u ah qaranimada iyo madxbanaanida Somaliland dabadeedna la
aqoonsandoono muddo aan fogeyn.
Sida lala wada socdo waxaa Daahir Riyaale hore u laalay Dastuurka
dalka, waxa uu wiiqay dhaqaalaha dalka, waxa uu dhawr jeer
horjoogsaday doorashada madaxw eynaha, waxa uu dil,
dhaawac iyo xadhigba u geystay dad rayid ah oo si salmiya u
banaanbaxayey, waxaa uu sabab la`aan xabsi ku tuuray siyaasiyiin can
ah iyo wer iyaal, waxa uu waxbadan isku dayay inuu iska
horkeeno beelaha Somaliland, waxa uu horjoogsaday shaqada qaranka
Golaha Wakiilada ee sharci-dejinta, waxa uu khalkhaliyay
nabadgelyada dalka, waxa uu jebiyay heshiisyo heer qaran iyo heer
caalamba ahaa, waxaana uu si hoose ula dagaallamay welina ula
dagaallamaa aqo onsiga dalka si aanay u hanaqaadin
dawladnimada iyo qaranimada Somaliland loona helin aqoonsiga Beesha
Caalamka. Dhammaan arrimahanu waa dembiyo khiyaamo qaran lagu
mijaxaabinayo jiritaanka Somaliland. Waxaa qaran-dumisnimada kula
jira Daahir Riyaale cadow sokeeye iyo cadow shisheeye.
Nabadgelyada oo hirgasha iyo doorashada madaxweynaha oo si nadiif ah
waqtig eeda loo qabto waa labada arrimood ee ugu muhiimsan oo
aqoonsi dhakhso leh u keenaya Somaliland waana labada ay Daahir
Riyaale iyo cadowga la safan ay rabaan inaan midna hirgelin oo ay ka
hortagaan markasta waana sababta Daahir Riyaale u jebiyo markasta
heshiisyada uu galo. Safiirka Masar u jooga Somalia, Saciid Moxamed
Morsy, oo dhawaan booqasho ku yimid Somaliland waxa uu si cad u
inkiray jiritaanka Jamhuriyadda Somaliland kadib markii uu kulan la
yeeshay Daahir Riyaale waxaana la sheegayaa inuu kula dardaarmay
Daahir Riyaale inaan Somalida la kala goyn. Safiirku waxa uu
iska-indhatiraya in Masar iyo Suuriya oo ah laba dal oo carbeed ay
ku heshiinwaayeen kuna kala tageen midnimadii ka dhaxaysay maantana
midnimo ay Masar hore u diiday ayuu ku wacdiyayaa ummadda Soma
liland.
Waxaa lagama maarmaan ah in aad looga fejignaado shirqoolada,
dhagarta iyo qa ran-dumisnimada ay maleegayaan Maamulka Daahir
Riyaale iyo cadowga sokeeye iyo shisheeye ee la safan isaga lalana
socodsiiyo ummadda markasta xaaladda dalku meesha ay marayso isla
markaana la adkeeyo nabadgelyada xafladaha iyo kulamada. Haddii
Daahir Riyaale iyo kooxdiisu ku wanjalaan doorashada madaxwe
ynaha falal argagixiso iyo khalkhalin nabadgelyada dalka ama inta
doorashada la qabto ay qas iyo musuqmaasuq ku boobaan, waxaa markaas
khasab iyo waajibba noqondoonta in dulmiga iyo qaran-dumisnimada
loogu galo daaraha si loo samata-bixiyo dadka, dalka iyo qaranimada.
Somaliland xaq aan la duudsiyikarin ayey u leedahay aqoonsiga Beesha
Caalamka sida loo aqoonsaday dalal badan oo kala noqday kadib markii
ay heshiinwaayeen. Somaliland waa la aqoonsan lahaa mar hore laakiin
kuwii xukunka lagu aaminay ay dhagar iyo khiyaamo qaran u maleegay
aqoonsiga. Qofkii shaki kagajiro xaqnimada ay Somaliland u leedahay
dawladnimo, qaranimo, iyo aqoonsi fadlan akhriso labada maqaal ee
kala ah: Xuduudaha Afrika Waa Xuduudihii Isticmaarka iyo All African
Borders Rose from Colonial Borders(Just Google these titles of the
two articles).
Ibrahim Hassan Gagale
Email: Ibrahim_hg@yahoo.com
Taariikh: December 10, 2009.
|