MASKII ABEHEED DILAY  ISU  WADA MAR


 

FARIIN KU SOCOTA:-

Ku: Shirguddoonka Golaha Guurtida Somaliland

: Salaadiinta, Aqoonyahanka ku hawlan xallinta

Khilaafka Siyaasadeed ee dalka ku habsadey

Og: Shirguddoonka Golaha Wakiilada Somaliland

Og: Guddoomiyeyaasha Axsaabta Qaranka.

: Iyo dhammaan inta danaysa jiritaanka Jamhuuriyadda Somaliland.

September 16, 2009.

Marka hore waxa qaderin iyo sharafba inaga muddan dadka ay ka midyihiin Salaadiinta, Aqoonyahanada, Madax dhaqmeedyada, Ururada Bulsha rayidka ah, ganacsatada ee isu xilqaamay xallintay khalaafka siyaasadeed ee dalka ka aloosan sidii ay u furdaamin la haayeen. Muwaadiniintaas oo ka damqanaya in dalkooda iyo dadkooda midna burbur ku dhaco. Dedaalka iyo tacabka ayaa dadkaasi u tafaxayteen Ilaahay hortii guul ayey ka gaadhidoonaane, dhinacy ada khilaafku khuseeyaa iyaguna ha u hoggaansamaan talooyinka wax ku ool ka ah ee ay soo jeediyaan. Doorkii hore waxa muran ka dhashay ereyga  “Dhex dhexaadin” [Arbitration] oo fasiraad sharciyeed u baahday waana halkii la isku mariwaayey markii arrinta la gebogebeeyey. Halka waxa ku haboon in la  adee gsado isusoodhoweyn, furdaamin, iwm oo u dhow ereyga [Mediation]; si aan mar dambe loo kala didin.


Hadaba waa tii la yidhi oodo dhacameed siday u kala koreeyaan ayaa loo qaad aaye, intaan wax kale lagu degdegin dhacdadii Sabtidii ee dalka foolxumaday u soo hoysey waa in Golaha Guurtid iyo inta kale ee dedaalka ku jirtaaba iska kaashadaan baadhitaankeeda, dhinacyada is hayana mid waliba dhabarka u ritaa masu’uuliyadda mashaqada dhacday. Waa in laga gungaadhaa sababta keentay in xabbadi dhacdo ka dibna dad muwaadiniin ihi ku nafwaayaan, qaar ku dhaawacmaan, qaar kalena hantidodii la boobo. Tani waxay noqonaysaa furaha isusoodhoweynta iyo in aanay mar dambe wax noocaas ihi dalka ka  dh icin. Haddaan sidaa la yeelinna ogsoonaada in xaalku yahay buushbaash or mar dambe dib la is weydiindoono.

Hadaba waa in aynu maanta isweydiinaa khilaafkan halka xalkiisu ku jiro iyo s idii qummaati loo abaari lahaa halka ay wax ka murugsanyihiin. Muran  siyaasa deedkan aan dhammaadka lahayni dalkan iyo dadkiisaba wuxu u  horseedido ona dibu dhac aan laga soo waaqasan. Muddo kordhin oo keli ah ma noqon  kar to xal kama dambeys ah; bannanbax iyo shicib la kiciyo oo ku dhammaaday  dhi masho, dhaawac, iyo burburin hanti qaran iyo tu gaar ahba iyana  noqonw eydey xal waara oo dalka ka badbaadiya jahawareer siyaasadeed. Khasaarihii dhacay Sabtidii ayaa sumcaddii, karaamadii, iyo sharaf wixii aynu lahaynba dhulka jiiday, masu’uuliyaddeeduna waa mid la wada leeyahay oo wax la isku tuur tuuro ma noqonayso. Goobta dhimashada iyo dhaawacu ka dhaceen in la isku hambalyeeyaa waa waxa anshaxa Binii Aadamka ka baxsan.

Ninka door biday in dibadda la inooga soo gurmaday, ha ku taamilo qaato halka ay la martay faro gelin shisheeye Soomaali koonfureed. Nabad waarta iyo  xasi looni koonfur waxa ka hortaagani waxa weeye markay taladoodii  guddoonsiiy een in cid kale u maamusho. Dowlad ku-meelgaadh ah iyo mid loo dhanyahay  ay ey sideed iyo taban sannadood ku naaloonayaan; welina guul kamay  gaad hin oo waa kuwaa sida habar dugaaga is cunaya ee addunweynihiina u  caalw aayey in uu kala badbaadsh. Markaa xaalkeenii ma wuxu isugu biyo shubtay an kuwaas la masowne, waanu wadatashan kariweyne annagana ha naloo  arri miyo? Jawaabtu waa maya. Cidda taa doonaysaa waxa rabaan mashruuc dalka lagula mideeyo Soomaaliyadii hore u haliganta, oo maantaba waa kuwaa in CabdiRashiid iyo Wadaad Shariif luxudka la soo kacey ee ku soo dhiiraday in ay ku dhawaaqaan annaga ayey na hoos yimaadaan! Halkee sanqadhu uga baxday? Yaa se u gacan haadinayaa?


Dalka seddex dabar ayaa duyuca lagaga dhigay weliba wax kaaloo ka sii daran ayaa dabarada weheliya. Haddii seddexda dabar la jaro, shakaalka weheliyaa isaga ayaa iskii u go’aya!


DABARKA KOOWAAD: JEBIS DIMUQRAADIYADII ISKU DUUBTAY


Marka u horeysa habsocodkii nidaamka dimuqraadiyada ee la filayey in uu dalka ka hanaqaado ayaa waxa madaxa iskaga duubtay jebis. Xalka keli ah ee murankan joogtada ah iyo ismaandhaafka lagaga gudbi karaana waa in jebistan laga furdaamiyaa. Seddex Xisbi Qaran ayaa isu aqoonsaday in aan cid kale fagaaraha siyaasadda kula tartami karin oo keligood dalku u rahmanyahay. Distoorka Qaranka iyo Xeerarka doorashooyinka midna kuma qeexna in Seddexda Xisbi ee doorashada Deegaanada ee u horeysa ku guulaystaa weligood ahaanayaan Axsaabta dalka ka jirdoonta.

Markay seddexda xisbi ku heshiiyeen in geedi socodkii doorashooyinka la khalkhaliyo oo tii madaxtooyada lasoo horeysiiyo ayaa ujeedadu ahayd in Qodob sagaalaad ee Distoorka faqradiisa Seddexaad jidgooyo la hordhigo waxana soo jeediyey mucaaridka oo ku adkeystey. Arrintaasi maalintay fushay ayaa jahawareerku inala kowsaday. Mashkalada aynu gacmaheen ku abuuray waxba yaan cid kale oo ina kala hagta dibadda looga yeedhin.

Ta ugu horesya ee u baahan in sidii Distoorku jideeyey loogu dhaqmo waa arrintaas ee ciddii in uun dalkan lexejeclow ka haysaa waa in ay toos uga hawl gashaa oo runta aynu isu sheegnaa. Wixii kale oo dhammi waxay noqonayaan dab demis iyo murankii oo halkiisa ka aloosmay markay muddo kordhintu dhammaato. “Kursiga ha la baneeyo; meesha dib uma sii fadhi karo e ha soo dhaafo; dawlad wadaag, dawlad ku meel gaadh ah, iyo dawlad loo dhan yahay talada dalka ha lagu wareejiyo; maanta wixii ka dambeeya dawladda jirta sharciyaday ku fadhido ma aqoonsanin.. iwm.” Ka dibna waa xaalkeena oo noqda maskii aabeheen dilay isu keen mar; isqabqabsigii oo halkii ka bilaabma iyo car iyo car.

Sida marka xaal yahay waxa khasab noqonaysa oo furdaamintuna ku jirtaa in dib loogu noqdo Distoorka oo Xisbi kale ka qaybgalaan tartanka wareega hore ee doorashada Deegaanada markay shan sannadood ka soo wareegtoba. Haddan xalka halkiisa loogu tegin weligeen murankaas ayaa in hor ooli. Maantay dhowdahay toos ha loo abbaaro oo yaan laga warwareegin in jebistan qaranka ragaadisey laga takhaluso. Seddexda Xisbi ee maanta dalka ka jiraa hadday doorashada deegaanada ku guulaystaan ma cidbaa ka maroorsaneysa?


DABARKA LABAAD: HUNGADA DIIWAANGELINTA?

Ta labaad ee iyan u baahan in xalkeeda si kama dambeysa ah looga heshiiyo waa sidii loo kala hufi lahaa natiijadii ka soo baxday Diiwaangelintii codbixiyeyaasha oo musuq, ku noqnoqosho aan loo meel deyin, iyo isdabamrin baahsani ku jirto. Qalabkii casriga ahaa ee la yidhi waxbuu kala shaandheynaa wuxu isugu biyo shubtay kaa maanta inoo horseeday ismaandhaafka iyo goolaaftanka aan wax macno ah ku fadhiyin. Sida ay mucaaridku warbaahinta soo gaadhsiiyeen bishii July 25, 2009 waxay sheegeen in tirada wejigii iyo farihiiba sugmeen ay dhantahay in ku dhow 587,000; halka tirada guud ee diwaangelinta ka soo baxday ay dhantahay 1,350,000. Waxa meesha ka muuqdaa ma noqon kartaa diiwaangelin xalaal ah? Jawaabtu waa maya. Sida awgeed ayaanay tiradani u noqon karin mid doorasho deegaan iyo tu kale toona lagu geli karin e waxa haboon in haddii la heleyo qalab lagu kala saaro waxan meesha ku huursan in la raadiyo, oo weliba cid aan ahayn Interpeace oo dhexdhexaad ihi maamusho. Markaa waa in la helaa mudada ay kala shaadhayntu qaadaneyso iyo weliba in ay tahay mid laga dursugi karo oo lagu kalsoonaan karo; hana la ogaado in Interpeace oo marka horeba murankan dhalisey aanay mar dambe hawshaa faraha ula gelin.

DABARKA SEDDEXAAD:DOORASHOOYIN ISDABAJOOG AH?

Marka lagu daro doorashadan madaxtooyada ee dalka khalkhalka u horseeday, waxa iyana sannadka dambe kaabiga inagu soo haya doorashadii Deegaanada, tii Golaha Wakiilada, iyo tii Guurtida oon iyada cidiba hawsheed hadal hayn. Waa tiroba afar doorasho oo sannad keli ah isku soo beegmay. Dhaqaalae ahaan iyo maamulid ahaanba dalkani hawsha baaxadda le’eg in uu u babacdhigo ma karaa? Jawaabtu waa maya ee inteynaan mar kale isla oogsan hadda sidii loo maareyn lahaa ha la isweydiiyo. Qaraamaad addunweynuhu inoogu deeqo iyo doorashooyin La inaga taakuleeyo halkay ina gaadhsiin?

Markaa miyaanay haboonayn in doorashooyinkan qaarkood mar la wada qabto, siiba kuwa Madaxtooyada, Deegaanada, iyo Golaha Wakiilada. Labaddii sannadood ama seddexdiiba in dalka doorasho ka dhacdo dhaqaale inoo saamaxa hadaynaan haysan, waa in sidii doorashooyinkan tirada badan Golayaashii Sharci Dejintu mideeyaan oo xeer u sameyaan. Maanta weynu aragnaa waxa inaga khaldan iyo sidey arrimaheenii isugu murgeen. Xalku halka uu ku jiraana waa in arrimaha kor ku xussan laga baaraan degaa si hufanna looga wada hawlgalaa, haddiii kale halkii ayeynu ka guryo noqon.


Wa Taciya haa udunun waaci,



Axmed Cali Ibrahiim Sabeyse
September 16, 2009