Somaliland oo Dalal Taageerayaal ah oo u Ololeeya ka Heshay Midowga Afrika

Somaliland, ayaa dalalka midowga Africa ka heshay tageerayaal u ololeeya qadiyadeeda iyo sidii ay aqoonsi buuxa u heli lahayd. Sidaana waxa lagu sheegay warbixin uu qoray warsidaha Medeshi oo ka soo baxa magaalada Addiss Ababa ee xarunta dalka Ethiopia.

Warsidahan oo si gaar ah wax uga qora wararka iyo warbixinaha la xidhiidha ururka Midnimada African ka, ayaa intaa ku daray in caqabada kaliya ee haatan Somaliland hor taagan ay tahay arinta xuduudaha laga dhaxlay isticmaarka. Taas oo ay Somaliland si fudud uga gudbi karto marka la qiimeeyo, maadama ay hore u ahayd dal uu gumaysan jiray Ingiriisku. Warbixintan uu warsidaha Medeshin qoray oo aad u dheerayd waxa uu ku bilaabay sidan:

"Somaliland, ayaa ka heshay ururka midowga Africa dhexdiisa wadamo u ololeeya oo taageersan qadiyada gooni-isu taageeda iyo sidii ay aqoonsi buuxa uga heli lahayd beesha caalamka, taas oo Somaliland ka taageeraysa halganka adage diblamasiyadeed oo ay ugu jirto sidii ay u heli lahayd waxa kaliya ee haatan ka maqan oo ah ictiraaf buuxa oo ay ka hesho bulshada caalamka, si ay u noqoto dal madaxbanaanidiisu dhamays tiran tahay oo garab fadhiista qaramada dunida kana mid noqda gole goboleedyada iyo kuwa caalamiga ee laysugu yimaado.

Hasa yeeshee, caqabada kaliya ee haatan hor taala Somaliland, ayaa ah arinta ilaalinta xuduudihii laga dhaxlay gumaystayaashii reer Yurub oo ay dalalka midowga Africa ku darsadeen axdigooda in la ilaaliyo, iyaga oo ka cabsi qabay in wax ka badalka xuduudahaasi ay qaarada ka dhalinayso dagaalo iyo qulqulatooyin aan dhamaad lahayn.

Laakiin waxaynu odhan karnaa Somaliland caqabadaas si fudud bay uga gudbi kartaa, maadama ay hore u ahayd mustacmarad uu gumaysan jiray Ingiriisku, iyadoo dawladaha Talyaaniga iyo Ingiriisku ay jeexeen xuduuda haatan u dhaxaysa Somaliland iyo Somaliya oo ay heshiis ka gaadheen sanadkii 1884-kii, taas oo Somaliland siinaysa qiil ah in aqoonsigeedu aanu ahayn mid wax ka badalaya xuduudihii laga dhaxlay gumaysigii.

Waxa intaa dheer iyadoo Somaliland xornimadeeda qaadatay 26-kii Juun 1960-kii markaas oo ay qaranimada Somaliland aqoonsadeen in ka badan 34-dal, dalalkaas oo intooda badani ay ahaayeen kuwa xiligan xubnaha ka ah ururka midowga Africa, sidaa darted Somaliland waxa ay ku doonayso aqoonsigu waa xuduudeedi ay ka dhaxashay gumaystihii Ingiriiska ee ma jiro xuduudo cusub oo ay ka dhex samaysatay qaarada Africa gudaheeda.

Dawlada Ingiriiska oo iyadu gumaysan jirtay Somaliland ayaa saxeexday dhamaan heshiisyadii lagu calaamadinayay xuduudaha ay Somaliland la wadaagto dalalka ay jaarka la tahay, oo ay ka mid yihiin dalka Faransiiska oo Ingiriisku la saxeexday xuduuda Somaliland la leedahay Djibouti, Ethiopia oo uu la saxeexday xuduuda dhinaceeda iyo xuduuda Somaliya oo Ingiriisku la saxeexday dawlada Talyaaniga.

Hadaba, iyadoo la cuskanayo cadaymahaa kor ku xusan midowga Africa xaq uguma laha Somaliland inuu ku cadaadiyo waafajinta axdiga ururka midowga Africa ee lagu saxeexay Qaahira ee sheegaya in la ilaaliyo xuduudihii Isticmaarkii reer Yurub laga dhaxlay, iyadoo ay hore u jireen dalal haatan ka mid ah midowga Africa oo xornimadooda ku helay iyaga oo loo arkay inay waafaqsan yihiin xuduudihii gumaystayaashu ka tageen kuwaas oo ay ugu danbaysay dawlada eritaria oo ka go’day Ethiopia taas oo ay sabab u ahayd aqoonsiga midowga Africa siiyay Eritaria oo hore u ahayd dal uu gumaysan jiray Talyaanigu iyo tixgalin la siiyay rabitaanka shacbiga ku dhaqan oo iyagu afti laga qaaday ku taageeray inay ka go’aan Ethiopia.

Hadaba, midowga Africa waxa la gudboon in aanay wakhti kaga lumin Somaliland eegitaanka sida ay u waafaqsan tahay xuduudihii isticmaarka, sababtoo ah dhibaatada dalkii la isku odhan jiray Somaliya waxay u baahan tahay in si deg deg ah loo kala furdaamiyo.

Hadii kale midowga Africa isaga ayaa sabab u noqonaya sii jiitanka mushkilada geeska Africa, hadii ay lugta u sii hayaan Somaliland dalka burburku ka socdo ee Somaliya, iyadoo shacabka Somaliland ku dhaqani ay si sharci ah oo nidaamsan ugu socda wadadii ay ku heli lahaayeen xuquuqdooda ah sidii aqoonsi buuxa ay u heli lahaayeen, mana jirto cid Somaliland iska hor taagi karta dhabaha saxda ah ee ay ku socoto ilaa inta ay ka hantiyayso xuquuqdeeda ka maqan.

Source:Harawo